Lies Lambert aan de voorgaande schrijvers
Dag Saskia, Philippe, Philippe, Silvia en Bert
Wauw. Ik las zonet al jullie brieven nog eens door. Ongelooflijk hoe rijk jullie het ondertussen hebben beschreven. Er zit een romantisch luik aan met woorden als curiositeit en dankbaarheid, overvloed en gulheid, barmhartigheid en vertrouwen, ruimte en ontvankelijkheid, verrassen en overgeven. Ik herken het enthousiasme als niet weten nog toegestaan is, alle wegen nog open liggen, elke mogelijke toekomst nog in de verte mogelijk is. Tegelijkertijd beschrijven jullie ook de schaduwzijde: twijfelen en onzekerheid, ongemak en ongemaksdulding, vervellen en blootstellen, koppig vasthouden en verzet, een dip of een cul-de-sac, ongeduld en willen versnellen, kwetsbaar en zoekend, niet weten en falen, pijn en schade met een kostprijs. Voor mij valt het ook vaak samen met de winter, een donkere periode waarin je het soms tot op je bot koud hebt, waar geen straaltje zon doorkomt en de donkerte oneindig lijkt. Soms beneemt het me letterlijk de adem. Het ondertussen is volgens mij niet het ene of het andere, het is het ene én het andere. Overvloedig en rauw, perspectief biedend en donker, hoopgevend en pijnlijk. Net zoals het een proces is waar je hoofd, buik, hart en ziel voor nodig hebt. Je hoofd kan verbeelden en bedenken, je buik voelen, je hart overlopen of bevriezen en je ziel als anker.
Jullie beschrijven het liminale als een cyclus. Een cyclus die je doorheen je leven meermaals doorloopt en die de basis vormt voor een gezond leven. Toen de kinderen klein waren, kreeg ik het boek oei, ik groei cadeau. Met alle groeispurtjes van een baby er mooi in beschreven. Het is een fase, zeiden we dan om elkaar moed in te spreken. Het boek stopt op drie jaar. Maar bij mijn kinderen, ondertussen 10 en 12, en ook bij mezelf en in mijn omgeving zie ik die groeispurtjes nog steeds terugkomen, ze blijven levenslang, denk ik. Een periode dat het schuurt aan alle kanten, dat je niet meer past in het leven. Eerst lijkt het alsof de buitenwereld wringt, maar uiteindelijk blijk je het zelf te zijn. Het kan groots en heftig, zoals Bert toen hij 11 was, maar ook in kleine prikjes zoals Philippe beschrijft. Het is ook een periode van loslaten, bewust stoppen met iets en afscheid nemen, begraven om ruimte te kunnen maken voor iets anders. En net zoals er dan plots knoppen aan de bomen komen, zie je ineens de volgende stap. Voel je dat er meer rust en balans is. Emergentie. Post liminal growth.
Ik lees over het ondertussen met een kleine o en Ondertussens die je pad verleggen. Zelf ben zit ik in een ondertussen die ergens tussen een kleine o en een grote O hangt. De speldenprikken van de afgelopen jaren hoopten op. Halvelings liet ik ze toe. Tot deze kerst mijn beide oma’s verwacht en onverwacht stierven. Ik stond stil en werd even helemaal overspoeld. De speldenprikken lieten zich niet meer negeren én werden tegelijkertijd in perspectief gezet. Zoals Philippe ook al aangaf, met de dood voor ogen, worden tegels en paden zichtbaar. Rust en ruimte, gegund door mezelf en mijn omgeving, laten stilaan de mist optrekken.
In elke brief komt het woord vertrouwen naar boven. Diep vertrouwen dat je een weg af te leggen hebt en dat die ergens toe leidt. Zelfs al passeer je eerst enkele cul-de-sacs. Weten dat er op een bepaalde moment een tegel zal oplichten, die me, als ik er klaar voor bent, de volgende stap laat nemen. Soms moet je even (of lang) stilstaan om hem te zien. Soms enkele omwegen maken voor je hem tegenkomt. Zelf worstel ik wel met stilstaan en in beweging blijven. En toch is er altijd wel een klein (of iets) groter teken tegen dat richting geeft.
Wat Saskia, Silvia en Philippe aanhalen is oh zo belangrijk: de gidsen onderweg. Diegene of datgene die je houvast bieden, die een veilige cocon creëren. Bakens die het soms pikdonkere pad verlichten. Ze hoeven niets te doen, er gewoon zijn is voldoende. Holding Space. Wat ik in mijn leven ook regelmatig ervaar is dat ik, al ben ik soms persoonlijk ook even helemaal de weg kwijt en heel veel nood heb aan bakens of gidsen op mijn weg, het toch nog altijd mogelijk is om ‘holding space’ te houden voor anderen in hun verhaal zitten. Het uitreiken en iets blijven betekenen voor anderen, al zit je zelf in een ondertussen met of zonder grote O, is een waardevolle ervaring. Het houdt me in verbinding met een groter geheel en zorgt voor een ander perspectief.
Het ondertussen is iets heel individueels zoals de verhalen van alle schrijvers aantonen. Zoals Silvia en Bert terecht aankaarten, we leven ook in een maatschappelijk ondertussen. De frustratie van jou, Silvia, voel ik ook. Kunnen we dan nu systeemfouten uit de wereld helpen, liefst in één namiddag? Ik word dol van de verwachtingen die leven en druk die ons opgelegd wordt. Ons als mens, organisatie, begeleider van transities… Wat een verademing als je schrijft Philippe: “Er is geen snelle oplossing en geen vaste bestemming. Falen is onderdeel van het nieuwe spel.” Laat ons collectief het idee loslaten dat wij de tijd die iets nodig heeft kunnen bepalen. De uitdaging die je benoemt, Bert, herken ik zeker. De hele maatschappij, economie, het ganse klimaat zit in een transitieperiode. Kunst, religie en natuur, haal je aan Bert.
Hoe sneller de wereld, hoe minder ik mijn plaats vind, hoe meer ik nood heb aan de natuur. Als je dan het boek van Natural Intelligence van Leen Gorissen erop naleest, dan groeit er hoop. Het ondertussen zit in het eeuwenoude leven van onze planeet en onze natuur. Eeuwenlange ervaring met groeien, bloeien, sterven en weer ontstaan. Als de tijd daar is, komt de zon weer op. Je leest het in de seizoenen: de herfst om afscheid te nemen, de winter om stil te staan, de lente om te bloeien en de zomer om te oogsten. Je herkent het in de riten van verschillende culturen. Ze creëren een ondertussen door je terug te trekken in de natuur en eenvoudig op het ritme ervan te leven. Vertrouwen dat de natuur je geeft wat je nodig hebt om te overleven en te ontpoppen in een nieuw gedaante. Je leest het in de verhalen van al deze brievenschrijvers. Het ondertussen als deel van de cyclus van het leven. Laat ons in dit maatschappelijke ondertussen naar buiten kijken. Observeer de patronen, de ritmiek, de overgave. Wat kunnen we leren en hoe kunnen we het vertalen naar de uitdagingen die vandaag op ons bord liggen? Laat ons nog maar even dwalen, leren, experimenteren en schuren en vertrouw dat de volgende stap zich zal tonen.
Dankjewel Saskia, Philippe, Philippe, Silvia en Bert om me mee te nemen op een reis door het ondertussen en in jullie persoonlijke verhalen. Om me patronen en paden te laten herkennen, me een glimp van jullie innerlijke worstelen te gunnen. Anderhalf jaar heeft deze brievenketting omsloten, tussen de eerste 4 brieven en de laatste 2 ligt ook een ondertussen. Een periode waarin herfst, winter, lente, zomer, nog een herfst en winter elkaar afwisselden.
Vandaag scheen de zon en genoot ik van de krokussen die in de tuin verschenen.
Vandaag postte ik de eerste brief op onze brievenblog.
Vandaag schreef ik deze laatste brief.
Het ga jullie goed.
Tot in een volgend ondertussen.
Liefs,
Lies
28 februari 2023
Lies Lambert
Comments